Van idee tot succes: het verhaal achter het innovatieve zij-instroomtraject van de gemeente Amsterdam
Het personeelstekort in jeugdzorg is groot en blijft toenemen. Het tekort zorgt voor een hoge werkdruk en lange wachttijden voor hulpverlening. Deze druk kan verlicht worden door de inzet van zij-instromers. Gemeenten en jeugdhulporganisaties spelen een sleutelrol in het succesvol laten instromen van zij-instromers. Gemeente Amsterdam zette deze stap en creëerde samen met de Hogeschool van Amsterdam en diverse jeugdhulporganisaties een succes.
Andere gemeenten moeten deze kans niet aan zich voorbij laten gaan en proactief bijdragen aan het aanpakken van de tekorten.
We spreken Jihane Abalhoussaien, beleidsadviseur jeugd en zorg bij de gemeente Amsterdam. In haar rol is Jihane bezig met het aanpakken van personeelstekorten in de zorg. “Dat is een uitdaging waar we dagelijks mee geconfronteerd worden, want de tekorten in de zorg zijn groot”, vertelt Jihane. “Ons team richt zich daarom op diverse oplossingen die ook in de toekomst zijn vruchten af kunnen werpen. We vragen onszelf continu af: hoe kunnen we de zorg toekomstgericht inrichten? En welke stappen kunnen we nu zetten? Hoe kunnen we de zorgprofessionals werven en behouden voor de stad? Daaruit kwam onder meer het anders opleiden en leren, wat ook het zij-instroomtraject omvat.
Dat bij elkaar maakte dat we het zeker wisten: in dit plan willen wij als gemeente investeren. Daarom hebben we de ontwikkelkosten voor het opleidingstraject gefaciliteerd.
Het begin van een innovatieve aanpak
Het idee voor dit zij-instroomtraject kreeg vorm toen de Hogeschool van Amsterdam (HvA) aanklopte bij de gemeente. Met een uitgeschreven plan op zak, presenteerden zij het idee voor de verkorte opleiding ‘zij-instroomtraject jeugd- en gezinsprofessional’. “Ik was meteen enthousiast, omdat er voor de aanpak van personeelstekorten op meerdere fronten iets moest gebeuren en we met dit concrete plan nu écht iets unieks konden ondernemen”, legt Jihane uit. “Er is niet één oplossing voor het probleem, maar dit idee draagt wel bij aan een meer rooskleurige toekomst voor de zorgsector. Het helpt een vicieuze cirkel te doorbreken waarin we vaststellen dat er niet genoeg mensen zijn, we een oplossing zien in zij-instromers, maar we vervolgens de conclusie trekken dat de tijd voor zorgvuldige begeleiding van de talenten er niet is.”
Het zij-instroomtraject biedt een mogelijkheid om mensen met interesse in de jeugdsector om te scholen waarbij hun talenten en levenservaring leidend zijn. Ook belangrijk: het zorgt voor een garantie op een baan voor Amsterdammers die hun intrede in (jeugd)zorg willen maken. “Dat bij elkaar maakte dat we het zeker wisten: in dit plan willen wij als gemeente investeren. Daarom hebben we de ontwikkelkosten voor het opleidingstraject gefaciliteerd.”
Met dit blijk van vertrouwen stond het idee in de kinderschoenen, maar niet voor lang: samen met de Hogeschool van Amsterdam werd er direct doorgepakt. “We hebben om het plan te presenteren diverse sessies georganiseerd met jeugdzorginstellingen en de Hogeschool van Amsterdam. In het traject dienen wij ook als een betrokken schakel, omdat we een partij als de HvA kunnen koppelen aan onze connecties binnen de jeugdhulp.” Ook werkt het vaak als een betrouwbaarheidsfactor dat een gemeente achter een plan als dit staat en er actief bij betrokken is. Toch bleken veel jeugdzorginstellingen voorzichtig en ging het realiseren van het opleidingstraject niet zonder slag of stoot. “Niemand wil namelijk de boot missen, maar er waren er weinig die ook direct op durfde te stappen.”
Het is gebleken dat een driehoek vormen als gemeente, opleidingsinstituut en jeugdhulporganisatie essentieel is om projecten als deze te laten slagen. Daardoor ontwikkel je een sterke basis waarin je samen betrokken bent, met elkaar meedenkt en creëert.”
Samenwerking en begeleiding: de sleutel tot succes
“Het was nog best een uitdaging om iedereen aan boord te krijgen, omdat het een nieuw concept was”, zegt Jihane. “In het begin zagen de jeugdhulpinstellingen beren op de weg. Er was veel tijd en overtuigingskracht nodig om hen mee te krijgen.” Ook HR-managers vonden het lastig: “Bij veel HR-managers overheerste het gevoel van: wat als ik ja zeg? Kan ik het dan echt waarmaken? Kan ik de risico’s dragen? Met enkele organisaties was er ook contact met de bestuurders, zodat we hen konden overtuigen om draagvlak van bovenaf te creëren.”
Die bestuurlijke commitment bleek belangrijk, omdat dit liet zien dat het plan vanuit het bestuur werd ondersteund. “De verantwoordelijkheid voor een slagingskans ligt daardoor niet bij de managers zelf. Dat geeft de HR-manager een geruststellend gevoel en de motivatie om open te staan voor én te werken aan nieuwe ontwikkelingen.”
Nog een belangrijk aspect waar jeugdhulporganisaties tegenaan liepen was de begeleiding die nodig is om zij-instromers te behouden. Zonder de juiste begeleiding kunnen zij-instromers niet optimaal proeven van de zorg in de praktijk en daarop haken velen af. “We hebben daarom veel geïnvesteerd in het goed regelen van deze begeleiding en zorgden ervoor dat iedereen binnen de organisatie goed geïnformeerd was over de komst van zij-instromers”, vertelt Jihane.
Toch was er – naast die goede begeleiding en veel nuttige, open gesprekken – nog iets nodig om voor het kantelpunt bij de instellingen te zorgen: jeugdhulporganisatie Levvel die de eerste stap zette. “Levvel was uiteindelijk de eerste organisatie die waarde zag in het plan. Zij experimenteren graag als organisatie en dat verlaagt de drempel om dit soort nieuwe ideeën te implementeren. Ze namen een soort ambassadeursrol aan en konden daarmee andere jeugdhulporganisaties enthousiasmeren en overtuigen. Zo volgden steeds meer organisaties”, legt Jihane uit.
En gelukkig maar, want alleen met de steun van alle betrokkenen kun je een sterke basis vormen. Jihane: “Het is gebleken dat een driehoek vormen als gemeente, opleidingsinstituut en jeugdhulporganisatie essentieel is om projecten als deze te laten slagen. Daardoor ontwikkel je een sterke basis waarin je samen betrokken bent, met elkaar meedenkt en creëert.”
Het mbo4-traject doorbreekt patronen. Waar organisaties eerst bang waren dat iemand niet voldeed aan opleiding X of Y, staan ze nu open voor verschillende talenten.
Zichtbare groei en resultaten van het zij-instroomtraject
Dat er een sterke basis ligt met de samenwerking tussen de gemeente Amsterdam, HvA en jeugdzorg is duidelijk terug te zien in de groei van het opleidingstraject. “In het eerste jaar hadden we 14 deelnemers die hun opleiding succesvol afrondden, waarvan een deel via de instellingen zelf was geworven”, vertelt Jihane trots. “Dit aantal is in het tweede jaar gegroeid en we willen komend collegejaar met twee klassen starten. We zijn van vier naar twaalf betrokken organisaties gegaan, wat aantoont dat het traject aanslaat. Ook andere hogescholen tonen nu interesse in deze aanpak.”
En er liggen meer toekomstplannen: zo is er besloten om ook een traject te ontwikkelen op mbo-4 niveau. Het huidige traject is namelijk alleen voor zij-instromers met een hbo-achtergrond. “Dat brengt een nieuwe laag aan het project, omdat dit andere skills vergt van de zij-instromer. Het laat zien dat dit traject patronen doorbreekt. Waar organisaties eerst bang waren dat iemand niet voldeed aan opleiding X of Y, staan ze nu open voor verschillende talenten.”
Breng partijen samen en faciliteer het proces. Financier de ontwikkelkosten om de samenwerking op gang te brengen en laat zien dat je achter het initiatief staat, dat geeft vertrouwen.
Investeren in de toekomst van de jeugdzorg
Wat kunnen andere gemeenten leren van deze aanpak? Jihane adviseert: “Breng partijen samen en faciliteer het proces. Financier de ontwikkelkosten om de samenwerking op gang te brengen en laat zien dat je achter het initiatief staat, dat geeft vertrouwen. Het is belangrijk om een brede commitment te stimuleren en bestuurders te betrekken. Dat zorgt voor een breed gedragen aanpak binnen organisaties. Achteraf gezien had ik wellicht de bestuurders eerder in het traject kunnen betrekken.”
Het succes van dit traject toont aan dat wanneer gemeenten, opleidingsinstituten en werkgevers samenwerken, de kansen voor zij-instromers enorm kunnen toenemen. "We zijn van vier naar twaalf werkgevers gegaan die actief deelnemen en zelf interesse tonen", zegt Jihane. "Door risico’s te verkleinen en baangaranties te bieden, verlagen we de drempel voor zij-instromers die vaak al genoeg risico nemen. Dit initiatief vraagt om voortdurende inspanning en alertheid, maar de beloning is een versterkte jeugdzorgsector. Andere gemeenten moeten deze kans niet aan zich voorbij laten gaan en proactief bijdragen aan het aanpakken van de tekorten.”
Over AlleKansenBenut!
Met het programma AlleKansenBenut! zet Jeugdzorg werkt! zich in om jeugdzorgorganisaties inzichten en tools te bieden om de groeiende groep zij-instromers en herintreders zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten voor hun organisatie. Zo krijgen de (nog) niet SKJ-geregistreerde professionals de kans om zich binnen een organisatie optimaal te ontwikkelen én op de lange termijn een duurzame bijdrage te blijven leveren.
AlleKansenBenut! adviseert en ondersteunt organisaties bij het succesvol inzetten van zij-instromers en herintreders en organiseert themabijeenkomsten voor diverse doelgroepen binnen jeugdzorg. Ook kunnen organisaties met individuele vragen een beroep doen op het Deskundigenteam AlleKansenBenut!, waarin verschillende expertises vertegenwoordigd zijn.
AlleKansenBenut! is een programma van Jeugdzorg werkt!
Alles over AlleKansenBenut!