Reflectie en verandering: Dag van de Toekomstige Jeugdbeschermer 2024

Opening: jeugdzorg is topsport

Mari Carmen Oudendijk opende de dag met de boodschap dat jeugdbeschermers de topsporters van hun vakgebied zijn. "Het werk dat jullie doen vereist doorzettingsvermogen, veerkracht en een constante focus op het welzijn van kwetsbare gezinnen," zei ze. De nadruk lag tijdens de dag dan ook op hoe jeugdzorgprofessionals onder grote druk werken, vergelijkbaar met topsporters.

Toekomstscenario’s in kind- en gezinsbescherming: David Lamas

David Lamas, programmadirecteur van het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming, benadrukte dat het huidige jeugdzorgsysteem vastzit in een cyclus van hervormingen zonder duidelijke vooruitgang. Volgens David leiden deze voortdurende veranderingen tot verwarring en inefficiëntie, omdat het systeem te complex en inflexibel is. Hij wees op de noodzaak om de huidige aanpak te vereenvoudigen en meer ruimte te geven voor verbetering en leren.

David is voorstander van proeftuinen: veilige omgevingen waarin nieuwe methoden en ideeën getest kunnen worden, met als doel het systeem minder log en bureaucratisch te maken. Tijdens zijn sessie onderstreepte hij de verwarring rond de begrippen 'veilig' en 'onveilig' binnen jeugdzorg en pleitte voor een eenduidige definitie van deze termen. Volgens hem beslaan de termen nu een te brede bandbreedte, van verwaarlozing tot ernstige misdrijven. David riep op tot een gezinsgerichte aanpak, waarbij één professional naast het gezin staat en de samenhang van problemen begrijpt. David: "We moeten leren verdragen dat ernstige situaties gebeuren, maar alleen door vertraging kunnen we écht begrijpen wat er speelt voordat we ingrijpen."

Een belangrijk concept dat David introduceerde was "vertragen en verdragen", een strategie om te voorkomen dat professionals te snel ingrijpen in complexe situaties. Het is volgens hem cruciaal dat professionals de tijd krijgen om situaties volledig te begrijpen voordat ze ingrijpen. Tot slot wees hij op de overbelasting van het systeem. Er moeten keuzes worden gemaakt om het systeem eenvoudiger en efficiënter te maken, zodat de focus ligt op de meest urgente gevallen. David pleitte voor betere meting van de maatschappelijke effecten van beleid en voor een centrale verantwoordelijke instantie die de koers van jeugdzorg bewaakt.

Werken onder verantwoordelijkheid: Inge Kuipers

Inge Kuipers besprak tijdens haar sessie de verantwoordelijkheden van jeugdbeschermers als regievoerders. Ze belichtte het spanningsveld tussen de individuele verantwoordelijkheid van jeugdbeschermers en de collectieve verantwoordelijkheid van organisaties, beleidsmakers en de overheid. Ze benadrukte dat regievoerders niet alleen verantwoordelijk zijn voor het volgen van protocollen, maar ook voor het maken van vaak lastige keuzes in complexe gezinsdynamieken. Inge: "Als regievoerders dragen we niet alleen de verantwoordelijkheid om protocollen te volgen, maar ook om in complexe gezinsdynamieken de juiste, vaak moeilijke, keuzes te maken."

Een belangrijk aspect van de sessie was de samenwerking tussen geregistreerde professionals en hun niet-geregistreerde collega’s. Niet-geregistreerde professionals moeten worden gezien als volwaardige collega's die specifieke expertise kunnen bijdragen. Het is essentieel dat jeugdbeschermers in een veilige werkomgeving kunnen werken, waar ze vrijuit kunnen spreken zonder angst voor repercussies. Het vertrouwen in hun eigen oordeel en dat van hun collega's moet centraal staan.

Inge ging ook dieper in op de professionele standaarden die vastgelegd zijn in de Jeugdwet. Ze benadrukte dat het belangrijk is dat jeugdbeschermers voldoende ruimte krijgen om aan deze standaarden te voldoen. Dit betekent dat werkgevers verantwoordelijk moeten zijn voor het creëren van een werkomgeving waarin deze standaarden worden gerespecteerd en waaraan kan worden voldaan. Inge sloot af door te wijzen op het belang van professioneel toezicht dat ondersteunend is aan het vakmanschap van jeugdbeschermers.

Duurzame inzetbaarheid en schaamte: Aukje Nauta

Aukje Nauta gaf een inspirerende workshop over duurzame inzetbaarheid, gebaseerd op haar boek Nooit meer doen alsof. Ze legde uit hoe schaamte een invloedrijke, maar vaak genegeerde rol speelt op de werkvloer. Aukje benadrukte dat schaamte niet alleen negatief hoeft te zijn, maar juist een constructieve functie kan hebben in het verbeteren van werkrelaties en duurzame inzetbaarheid. Door schaamte bespreekbaar te maken, kunnen werknemers en werkgevers samenwerken aan een gezondere werkcultuur.

Tijdens de workshop vroeg Aukje de deelnemers om woorden te noemen die zij associeerden met schaamte. Woorden als "angst", "geheim" en "ongemak" kwamen naar voren. Deze negatieve gevoelens werden besproken om te laten zien hoe belangrijk het is om schaamte een plek te geven in gesprekken over duurzame inzetbaarheid. Aukje legde uit dat psychologische veiligheid op de werkvloer een voorwaarde is voor het creëren van een leercultuur waarin schaamte geen taboe meer is.

Het bespreekbaar maken van schaamte helpt niet alleen om werkrelaties te verbeteren, maar draagt ook bij aan duurzame inzetbaarheid van werknemers. Aukje sloot af met de boodschap dat organisaties moeten streven naar een cultuur waarin medewerkers zich kwetsbaar kunnen opstellen en zichzelf kunnen blijven ontwikkelen. Ze sloot de sessie af met de woorden: “Ik wens jullie veel schaamte toe.”

Ervaringstheater: jongeren aan het woord

Een krachtig onderdeel van de dag was het ervaringstheater, waarin jongeren hun ervaringen met jeugdzorg deelden. Ze vertelden over de moeizame overgang van jeugdzorg naar volwassenenzorg en de problemen die daarbij komen kijken. Een belangrijke boodschap was dat vertrouwen tussen jongeren en hulpverleners cruciaal is: "Als jeugdzorg mijn vertrouwen had gewonnen, had ik beter voor mezelf gezorgd."

De jongeren benadrukten het belang van menselijkheid bij hulpverleners. Als een hulpverlener bijvoorbeeld aangeeft moe te zijn of een slechte dag te hebben, wordt het voor jongeren makkelijker om verbinding te maken. Dit geeft de zorg een menselijker gezicht en helpt de vertrouwensband versterken.

Daarnaast werd de kernboodschap "haal de 18 uit de jeugdwet" benadrukt. De jongeren wezen op de problemen die ontstaan wanneer jeugdzorg abrupt stopt zodra jongeren 18 jaar worden, terwijl ze vaak nog niet in staat zijn om zelfstandig te functioneren. Door de leeftijdsgrens uit de jeugdwet te halen, zou er meer continuïteit in de zorg kunnen komen voor jongeren die na hun achttiende nog hulp nodig hebben.

Leiderschapslessen van Robin van Galen

Robin van Galen, voormalig bondscoach van het Nederlandse waterpoloteam, sloot de dag af met een inspirerende sessie over leiderschap en teamprestaties. Robin vergeleek de druk in de sport met de uitdagingen binnen jeugdzorg en benadrukte dat succes in beide domeinen afhankelijk is van vertrouwen, samenwerking en een duidelijk doel. Robin: "Vertrouwen is de basis van elk succesvol team – zonder vertrouwen, geen samenwerking, en zonder samenwerking, geen resultaat."

Hij deelde zijn ervaringen uit de sportwereld en legde uit hoe vertrouwen de basis vormt van elk succesvol team. "De relatie is doorslaggevend," benadrukte hij, terwijl hij verwees naar de drie pijlers van succes: inhoud, proces en relatie. Robin wees op het belang van diversiteit binnen teams en het benutten van de verschillende sterke punten van teamleden. Zijn presentatie kun je hier terugkijken.

Hij sloot af met een verhaal over zijn ‘underdog’-positie tijdens de Olympische Spelen, waarin hij zijn team naar goud leidde tegen alle verwachtingen in. Zijn boodschap was duidelijk: geloof in je team en blijf vechten voor succes, zelfs wanneer de uitdagingen groot zijn. Robin liet ons niet met lege handen naar huis gaan. De succestest die hij besprak tijdens de sessie vind je hier. Zijn boek 'Dilemma’s van een topcoach' kun je downloaden via de onderstaande knop. 

Slotreflectie: jeugdzorg van de toekomst

De dag werd afgesloten met een reflectie over de toekomst van jeugdzorg, waarin de nadruk lag op zelfzorg, vertrouwen in de ontwikkeling van het vak en het meenemen van de ervaringen van jongeren in het dagelijkse handelen van professionals. De gasten kregen een boekenpakket, waaronder Tricky Tijden: laat je niet gek maken en Nooit meer doen alsof.