"Werkzaam in jeugdzorg maak je het verschil"

John, vertel eens hoe je jeugdzorg ingerold bent.

“Ik begon in 2005 als uitvoerend medewerker bij het Crisis Interventie Team. In het eerste jaar daar gaf ik intern aan binnen bureau jeugdzorg meer de leidinggevende kant op te willen. Dat kon gelukkig en in september 2007 ging ik als teammanager aan de slag.”

Wat maakt het werk voor jou nog steeds uitdagend?

“De complexiteit van de inhoud van ons vak. Ik zeg altijd: ik kan overal manager zijn, want die kwaliteiten heb ik wel. Maar ons vak doet er echt toe. Elke dag is behoorlijk wisselend en uitdagend. Soms sta je bijvoorbeeld echt voor ingewikkelde dilemma’s aangaande de besluitvoering. Dat spanningsveld maakt dat ik het na al die tijd nog steeds een heel bevredigend vak- en werkgebied vind. Ik houd zowel van de dynamiek als van de uitdaging en de complexiteit.”

Dus jij voelt echt dat je het verschil kunt maken.

“Als je een lange adem hebt en stevig in je schoenen kunt blijven staan. Ja, dan krijg ik dat gevoel wel. Dat helpt je intern met het werk, maar ook extern bij bijvoorbeeld negatieve berichten over jeugdzorg in de media. Ik blijf echter van mening: wij kunnen het verschil maken. Hoe uitdagend het soms ook is.”

Hoe ga je om met die geluiden in de media?

“Binnen het team maken we dit eigenlijk altijd meteen bespreekbaar met elkaar. We erkennen dat we ook gewoon maar mensen zijn. Dus soms kunnen dingen tegenvallen. Maar we zitten allemaal in het vak, omdat we het beste voor hebben met onze cliënten. Dat betekent soms dat je besluiten moet nemen die niet heel makkelijk zijn. We letten er daarom extra op dat we ook positieve momenten en aandacht voor elkaar hebben. We doen bijvoorbeeld iets leuks met elkaar, zoals een borrel. Of we geven vanuit het management onze medewerkers een kleine attentie voor al het harde werken. Zo blijven je mensen in balans met hun vitaliteit.”

Dat is een fijne teamspirit. Hoe ziet jouw team er op dit moment uit?

“Mijn team is heel divers. Er zijn medewerkers die al vijftien jaar binnen jeugdzorg werken, maar er zijn ook mensen die net van school komen of zij-instromen. Het is echt een mooie mix van mensen, ervaring en leeftijden. Het is een groep van ongeveer 45 medewerkers en die ‘managen’ we met drie managers.”

En dan komt er een zij-instromer in je team. Hoe ga je daarmee om?

“Om te beginnen zit er al een teamlid bij het sollicitatiegesprek, zodat deze meteen de achtergrond en ervaring van de zij-instromer kent. Op het moment dat diegene het team komt versterken, zijn de mensen best positief over ‘hun’ zij-instromer. Het zijn vaak mensen die al wat meer levens- en werkervaring hebben, wat de collega's als heel prettig ervaren. Je merkt ook dat je ze op een andere manier kunt aanspreken dan bijvoorbeeld jonge schoolverlaters. Uiteraard begeleiden we ze nauwkeurig tijdens het hele inwerkproces.”

Dus de zij-instromer krijgt een eigen buddy? 

“Ons inwerkbegeleidingsprogramma is best heel mooi. Zij-instromers ondersteunen en begeleiden we op alle vlakken. Zo krijgen ze een begeleider op het gebied van persoonlijke ontwikkeling. Wat ga je doen, hoe werk je vanuit je competenties en waarom doe je wat je doet? Daarnaast hebben ze ook een werkbegeleider die meedenkt over praktische zaken. Denk bijvoorbeeld aan opdrachten op tijd af hebben en tijd effectief indelen. Dit om te voorkomen dat ze belanden in een neerwaartse spiraal van taken die misschien wat minder leuk zijn of in de hectiek van het werk. Tot slot hebben ze binnen het team ook nog elke vier weken intervisie. Dus er is veel aandacht voor de persoon en de competenties van de zij-instromer.”

Zag jij dit systeem groeien in de afgelopen vijftien jaar? 

“Jazeker, er was altijd wel een bepaalde vorm van inwerken natuurlijk. Op een gegeven moment gingen we samenwerken met een detacheringsbureau voor de zorg. Daar kwam deze methode uit voort. Daarnaast is met hulp van diverse collega’s van het programma ‘AlleKansenBenut!’ de inzet van zij-instromers binnen de organisatie verder geprofessionaliseerd. Zo werken we nu met assessments, omdat de uitkomsten daarvan heel goed inzicht geven in de persoonlijkheidskenmerken en competenties die al aanwezig zijn.”

Welke criteria zijn belangrijk om aan te voldoen als zij-instromer?

“Het helpt sowieso als je mentaal stevig in je schoenen staat. Er wordt namelijk in sommige situaties van jou verwacht dat je in staat bent om je grenzen aan te geven: tot hier en niet verder. Tijdens de assessment van competenties komt dit ook meteen naar boven. Als we dit van tevoren weten, hebben we meteen de nodige handvatten om de begeleiding heel concreet vorm te geven. En om te anticiperen op momenten dat jij tegen je grenzen gaat aanlopen. De laatste jaren vraag ik ook meteen in sollicitatiegesprekken al naar de eigen jeugd van een aspirant-medewerker. Het blijkt namelijk dat alles wat je in je eigen jeugd hebt meegemaakt, meespeelt tijdens de uitvoering van je werk.”

Welke voordelen heeft deze vorm van begeleiden?

“Je geeft mensen het gevoel dat er genoeg veilige ruimte is om te mogen leren, maar ook dat je erachter kunt komen dat het toch niet bij je past. Tijdens het hele instroomproces geven we steeds aan wat er wel en wat er niet zo goed gaat. Dus de uiteindelijke beslissing is nooit een donderslag bij heldere hemel. We zorgen daarmee voor een goede, duurzame instroom van mensen die echt op hun plaats zijn binnen jeugdzorg.”

Hoe zit het met de mix van zij-instromers? Waar haal je ze vandaan?

“De meeste zij-instromers hebben al wel een bepaalde link met hulpverlening. Bijvoorbeeld vanuit de ggz of de volwassenenzorg. Daarbij zie je dat mensen toch een bepaalde roeping voelen om verschil te willen maken. En dat is ook niet zo gek. Als je deze stap gaat maken, moet je er wel over nagedacht hebben wat het je kost. En dan heb ik het niet alleen over tijd, maar ook over energie. Je gaat immers naast het werk ook nog leren om je SKJ-registratie te behalen.”

Met dit soort werk ‘klok’ je ook niet om 17 uur even makkelijk uit.

“Dat klopt, als je niet oppast. Je werk stopt nooit en je verantwoordelijkheid blijft ook altijd doorlopen. Zo voelen mensen het echt. Dat geldt niet alleen na de werkdag, maar ook als je op vakantie gaat of ziek bent. De casussen lopen qua problematiek namelijk gewoon door. Daarom is het heel belangrijk dat je leert om stress van je af te zetten en ook te kunnen ontspannen in je verdiende vrije tijd.”

Wat zijn de positieve geluiden die je hoort over de zij-instromers?

“Sowieso de kennis en de ervaring die zij meenemen. Of dat ze vaker wat meer kennis hebben van bijvoorbeeld de volwassen ggz-problematiek. Hierdoor krijg je ook binnen het team weer andere inzichten en worden er andere vragen gesteld. Dat is heel fijn. Zij-instromers worden gewaardeerd om de kennis en de kunde die zij inbrengen en daar krijgen ze ook de ruimte voor. En het is een feit dat ze gewoon meer levenservaring hebben. Dus daarom schrikken ze wellicht niet zo snel als de situatie wat spannender of emotioneler wordt.”

Wat zijn de uitdagingen waar jij als manager tegenaan loopt?

“Kijk, je neemt iemand aan in wie je de eerste zes maanden behoorlijk wat tijd moet investeren. Dus je moet heel goed je medewerkers meenemen en uitleggen waarom een zij-instromer in het begin wat meer tijd en energie kost. Echter, er komt ook zeker een punt waarop je de zij-instromer wat meer los kunt laten en van de voordelen kunt profiteren. Maar voor het zover is dat die helemaal zelfstandig mag opereren, moet je het proces goed monitoren en goed uitleggen. In tijden van drukte of veel verloop binnen het team, bracht dit soms wat meer uitdagingen met zich mee. Maar dat omslagmoment komt zeker. Dat je de vruchten plukt van al je inspanningen en je een goede sterke medewerker erbij hebt. Je moet alleen even geduld hebben. Je steekt er tijd en moeite in en het duurt nu eenmaal even voor je er wat voor terugkrijgt.”

Hoe zijn de reacties van de leden van het team?

“Naarmate de ervaringen positiever zijn, groeit ook het draagvlak binnen het team. Er is namelijk grote behoefte aan extra collega’s. Mensen maken overuren, hebben stress van de workload. Het is belangrijk dat ze overtuigd zijn van de investering die je doet met een zij-instromer. Daarom houd ik tijdens het hele proces de vinger aan de pols bij mijn team. Je wilt voorkomen dat er wrijving ontstaat door gebrek aan inzicht en begrip. Dat betekent ook dat je soms moet constateren dat het niet gaat werken. Maar gelukkig groeit de bereidheid en het begrip met elke succesvolle zij-instromer.”