Vijftrapsraket naar duurzame inzetbaarheid
De vijftrapsraket beschrijft vijf ‘traptreden’ die bewezen positief samenhangen met duurzame inzetbaarheid. Het model speelt in op basisbehoeften die mensen gelukkig maken: competentie, autonomie en verbinding. Hoe zien de traptreden eruit, hoe pas je het model toe? En waar moet je op letten? Lees ook hoe Yorneo, een Drentse jeugdzorginstelling met 360 collega’s, effectief gebruik maakt van de vijftrapsraket.
De traptreden
Hoe meer je als leidinggevende werk maakt van elk van de vijf traptreden, hoe groter de kans op duurzaam inzetbare medewerkers.
De traptreden zijn:
- Leerruimte: tijd, ruimte en financiële middelen bieden voor leren en (persoonlijke) ontwikkeling.
- Autonomie: medewerkers de vrijheid geven om het werk naar eigen inzicht te kunnen doen.
- Dialoog: als leidinggevende goede, openhartige gesprekken voeren met medewerkers.
- I-deals: maatwerkafspraken tussen medewerker en organisatie, die goed zijn voor beide partijen.
- Mensen betrekken: medewerkers laten meedenken over (team)beleid en besluitvorming.
Basisbehoeften aan competentie, autonomie en verbinding
Zowel op als buiten het werk hebben mensen drie basisbehoeften die ze graag vervuld zien voor een gelukkig leven: de behoefte aan competentie, autonomie en verbinding. De vijftrapsraket speelt daarop in. Door leerruimte te bieden, kunnen mensen hun basisbehoefte aan competentie vervullen. Door medewerkers de vrijheid te geven om het werk naar eigen inzicht te doen, vervul je hun basisbehoefte aan autonomie. Via goede gesprekken, i-deals en mensen betrekken, sluit je aan bij ieders basisbehoefte aan verbinding.
Een valkuil voor leidinggevenden is dat je té mensgericht bent: zozeer gericht op basisbehoeften, dat je de taak uit het oog verliest. Zorg dus dat je mens en taak even zwaar weegt. Dus biedt niet alleen leerruimte en autonomie, maar stel ook eisen aan werkprestaties. Voer openhartige gesprekken, én geef feedback op wat beter kan. Maak maatwerkafspraken die niet alleen voordelig zijn voor medewerkers, maar ook voor de organisatie. Betrek mensen bij besluitvorming waar het kan, maar wees directief als het moet, bijvoorbeeld in crisissituaties.
De vijftrapsraket speelt in op intrinsieke motivatie
Het uitgangspunt voor de vijftrapsraket is hoe mensen intrinsiek gemotiveerd raken voor werk en ontwikkeling. Intrinsiek gemotiveerde mensen doen iets omdat ze het graag willen. Extrinsiek gemotiveerde mensen doen iets om iets anders te krijgen, bijvoorbeeld promotie. Als werk basisbehoeften vervult, dan zijn medewerkers intrinsiek gemotiveerd.
-
Meer werkplezier. Als je intrinsiek gemotiveerd bent voor je werk, dan doe je je werk haast als vanzelf, zó leuk vind je het om te doen. Met andere woorden: intrinsieke motivatie leidt tot werkplezier.
-
Minder verzuim. Intrinsiek gemotiveerde mensen kunnen bergen verzetten. Dat komt omdat gevoelens van competentie, autonomie en verbinding ‘hulpbronnen’ zijn waardoor je veel werk aankan. Daardoor leidt werkdruk minder snel tot werkstress, waardoor mensen minder snel verzuimen.
-
Minder verloop. Als je intrinsieke motivatie ervaart in je werk, dan wil je je werk blijven doen. Je put dan volop voldoening uit verbinding met collega’s, uit autonomie in het werk, uit de ervaring dat je competenties groeien. Dat maakt medewerkers loyaal en voorkomt dat ze vertrekken.
Bij welke organisaties past dit model?
De vijftrapsraket naar duurzame inzetbaarheid is een universeel model. Dat betekent dat het geschikt is voor elk type organisatie: groot en klein, snel veranderend of stabiel. Immers, in elke organisatie werken mensen, en basisbehoeften van mensen zijn universeel.
Bovendien is de essentie van dit model dat leidinggevenden hun mensen echt zien, erkennen en waarderen, in alles wat ze nodig hebben om zich competent, autonoom en verbonden te voelen. De kern van het model zit dus in hoe leidinggevenden en medewerkers in het dagelijkse werk met elkaar omgaan en onderling het goede gesprek voeren, en dat is in elke organisatie cruciaal.
Praktijkvoorbeeld: Yorneo werkt met resultaatverantwoordelijke teams
Sinds 2014 heeft Yorneo, een Drentse jeugdzorginstelling met 360 collega’s, een platte organisatiestructuur met resultaatverantwoordelijke teams. Een organisatiemodel dat mensen volop betrekt bij beleid en besluitvorming – trap 5 in de vijftrapsraket. In elk team regelen collega’s hun inhoudelijke werk én de organisatie eromheen, zoals verlof en managementinformatie. Medewerkers hebben dus veel autonomie – trap 2 in de raket, en dat werkt over het algemeen goed.
Afgelopen jaar evalueerde bestuursvoorzitter Jeroen Regtuijt dit organisatiemodel en sprak daarvoor met zo’n honderd collega’s over hoe het werk nóg beter kan: een organisatiebrede dialoog – trap 3. Deze dialoog wees uit dat collega’s in de organisatie van hun werk best wat rompslomp ervaren. Na dit gezamenlijke proces is besloten dat er programmaleiders komen die de teams gaan ontzorgen qua organisatie van hun werk. Zo blijft organisatieontwikkeling een gezamenlijke verantwoordelijkheid, wat bijdraagt aan ieders persoonlijke ontwikkeling.
Samen verschil maken. Voor onze cliënten. Daar draait ons mooie werk bij Yorneo om. Dat doen we met en dankzij onze bevlogen en betrokken collega’s.
Aan de slag? Jeugdzorg werkt! biedt gratis ondersteuning
Wil je werk maken van een integrale aanpak voor duurzame inzetbaarheid, zodat medewerkers gezond en gelukkig aan het werk blijven? En kun je daar wel advies bij gebruiken? Meld je dan aan voor een kosteloos adviestraject van Jeugdzorg werkt! Wij ondersteunen bij het maken van een plan van aanpak en bieden begeleiding bij invoering en borging. Onze adviseur komt langs bij jouw organisatie en adviseert op inhoud en proces.
Jeugdzorgorganisaties kunnen van dit adviestraject gebruikmaken van januari t/m juli 2024. Omdat we deelnemen aan de subsidieregeling MDIEU van het ministerie van SZW is onze ondersteuning in deze periode helemaal gratis. Voorwaarden:
- Aan de deelnemende organisaties vragen wij om de resultaten te delen met de hele sector. Zo leren we van elkaar!
- Jeugdzorg werkt! stelt een adviseur beschikbaar, op basis van de specifieke ondersteuningsvraag.
Heb je interesse? Neem dan contact op met programmaleider Nicolette Horn: NHorn@fcb.nl.
Meld je aan voor het adviestrajectDit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Aukje Nauta, organisatiepsycholoog en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden.
