"De ABC-piramide zorgt voor de ondertiteling bij bepaald gedrag"

ABC is een methodiek die zich richt op het voorkomen van en het omgaan met agressie. De afkorting ABC staat voor Agressievisie, Beroepshouding en Communicatie. De methodiek werd ontwikkeld door medewerkers van Accare, een aanbieder van jeugd-ggz. Een belangrijk onderdeel van de methodiek is een piramide die eenvoudig toegepast kan worden in de praktijk.

Eyeopener

Voor Alice Kwakkernaat was de ABC-piramide een eyeopener: "Ik had in alle jaren dat ik in de zorg werkte alleen maar trainingen gehad in het omgaan met agressie. Deze methodiek gaat ook over het voorkómen ervan. De piramide bestaat uit een aantal lagen. Als je in de groene laag zit, kun je optimaal met iemand samenwerken. Het houdt in dat je op een normale toon met elkaar praat, oogcontact maakt en allebei assertief bent. Vertoont iemand gedrag dat onder de groene laag zit, dan kan dat voelen als trekken aan een dood paard. Je moet iemand dan aanmoedigen, de samenwerking activeren. De lichtgroene laag geeft aan dat iemand té assertief is. Het is veel ‘ik ik ik’, de uitdaging is dan om het gesprek naar de ‘wij-vorm’ te krijgen. De piramide geeft voor alle soorten gedragingen een advies zodat je kunt aansluiten bij de ander. Je leert in feite kijken naar de ondertiteling van gedrag."

"Als je gaat herkennen in welke laag de ander zit, dan weet je wat je in moet zetten om de samenwerking te verbeteren en agressie te voorkomen. Je kunt vaak nog heel veel doen voordat iemand agressief of gewelddadig wordt. Tegelijkertijd laat de piramide ook zien dan iemand juist agressiever kan worden als je de verkeerde interventie toepast. Bijvoorbeeld als je iemand een compliment geeft terwijl hij of zij geagiteerd is. Ik vind dat het mooie aan dit model: je hebt zelf invloed op de samenwerking en wordt er medeverantwoordelijk voor."

Kinderversie

Sinds ze de methode toepast, heeft Kwakkernaat nooit meer met agressie te maken gehad. Hierdoor voelde ze steeds vaker de behoefte om de piramide ook aan cliënten en kinderen uit te leggen. Niet alleen omdat ze daarmee duidelijke kaders kan neerzetten voor de samenwerking met de ouders, maar ook omdat ouders en kinderen de methode in de gezinssituatie kunnen toepassen. Ze besloot daarom samen met haar collega Debora een ‘vertaling’ te maken: "We leggen de piramide uit in kindertaal en gebruiken plaatjes van Donald Duck. We leggen per laag uit wat je kunt doen om rustig te worden en weer in de groene laag te komen. In een soort werkboek kunnen ze opschrijven in welke situaties zij bepaald gedrag laten zien, wat ze daarbij voelen en wat ze van hun ouders nodig hebben om weer in de groene laag te komen."

Inmiddels gebruikt ze de piramide bij alle casussen: "Ik bespreek ‘m altijd al vroeg in het hulpverleningsproces, zo snel mogelijk na de start. Zo kan een gezin rustig aan de methodiek wennen. Soms maken we een echte piramide met afzetlint en gekleurde boeken en ‘spelen’ we de piramide op basis van de situatie thuis na. We vragen dan of een kind op de kleur wil gaan staan die bij de situatie past.' Kwakkernaat geeft een voorbeeld van een gezin waarin dat goed werkte: 'De drie oudste kinderen maakten heel veel ruzie. We zijn met de piramide hun ruzies gaan bespreken. Inmiddels hangt de piramide op de koelkast en werkt het hele gezin ermee. De kinderen zeggen dan “Pap, je zit nu wel heel hoog in de piramide”. Heel mooi om te zien hoe het ze helpt."

Spiegel

De piramide fungeert ook als spiegel voor professionals, vindt Kwakkernaat: "Als een samenwerking niet lekker loopt, kun je je afvragen waar je zelf zit in de piramide. Waarom ben je geïrriteerd? Waarom raakt een opmerking je zo? Je leert jezelf beter kennen door deze methodiek en kunt daardoor een betere hulpverlener worden. Ik denk ook dat de ABC-training kan helpen om mensen binnen de zorg te houden. Het zou een onderdeel moeten zijn van de scholing, maar veel hbo-instellingen bieden de training nog steeds niet aan. Studenten krijgen te horen dat agressie erbij hoort in dit vak."

Onfeilbaar is de methodiek niet: "Er zal altijd een groep mensen zijn waarbij het niet werkt. Als ik iemand niet in de samenwerking krijg, ga ik niet de strijd aan. Dan bestaat de kans dat iemand nog hoger in de piramide terechtkomt. Ik moet toegeven dat het dan wel als falen voelt. Het helpt in ieder geval om veel met de methodiek te oefenen. Inmiddels zit de piramide in mijn DNA. Dat komt onder meer door onze trainers Wendy Gerrits en Jet Biesboer die zich al jaren inzetten om de methode op de juiste manier te implementeren binnen Triade Vitree. Een methodiek is niets waard als de medewerkers niet weten hoe ze deze moeten toepassen."